De Kracht van Denken.

Innerlijke Helpende Gedachten in het VRIENDEN-programma

Als professionals die werken met jongeren van 13 tot 17 jaar, weten we dat deze levensfase gepaard gaat met unieke uitdagingen. 

Het ontwikkelen van veerkracht is essentieel om hen te helpen effectief om te gaan met moeilijke of angstopwekkende situaties

 Het VRIENDEN-programma biedt een gestructureerde, evidence-based aanpak om jongeren hierbij te ondersteunen. Een van de kernprincipes van dit programma is het aanleren van vaardigheden met betrekking tot aandachtstraining en zelfpraat. In dit artikel duiken we dieper in het belang van “Innerlijke helpende gedachten” en hoe we jongeren kunnen begeleiden bij het uitdagen van negatieve denkpatronen.

Wat Zijn Innerlijke Helpende Gedachten?

Binnen het VRIENDEN-programma verwijst “Innerlijke helpende gedachten” naar het concept van zelfpraat en de manier waarop dit iemands gevoelens en gedrag beïnvloedt. Zelfpraat is de voortdurende interne dialoog die we met onszelf voeren. Professionals moeten begrijpen dat negatieve zelfpraat een aanzienlijke impact kan hebben. Het is cruciaal om jongeren te leren hoe ze hun negatieve of niet-helpende gedachten kunnen herkennen en uitdagen.

Dit onderdeel van het programma leert jongeren om hun aandacht te verleggen naar positieve zaken. Het gaat erom dat ze ‘rode’ (niet-helpende) gedachten kunnen omzetten naar ‘groene’ (helpende) gedachten. De professional speelt een belangrijke rol in het begeleiden van jongeren bij dit proces, bijvoorbeeld door de ‘gedachten-gevoelens-gedrag’ cyclus uit te leggen. In deze cyclus beïnvloeden onze gedachten onze gevoelens, en onze gevoelens beïnvloeden ons gedrag. Door helpende gedachten te cultiveren, kunnen jongeren hun emoties en gedrag positief beïnvloeden.

Professionals moeten jongeren aanmoedigen om hun sterke punten te zien. Ze moeten hen begeleiden bij het accepteren van feedback als een manier om te groeien, in plaats van als persoonlijke kritiek. Daarnaast is het belangrijk om jongeren te helpen inzien dat het toeschrijven van succes aan ‘veiligheidstekens’ (zoals geluksvoorwerpen) hun zelfvertrouwen kan verminderen; succes moet worden toegeschreven aan eigen prestaties en inspanningen.

Een Boeiende Oefening: Rode Gedachten Uitdagen!

Een effectieve manier om jongeren kennis te laten maken met het uitdagen van niet-helpende gedachten is via een interactieve oefening. De bronnen suggereren een activiteit waarbij jongeren negatieve gedachten opschrijven en omzetten. We kunnen deze oefening leuk en visueel maken.

Doel: Deelnemers helpen negatieve denkpatronen te herkennen en actief te leren deze om te zetten naar positieve, helpende gedachten.

Materiaal: Kleine rode en groene kaartjes of papiertjes, pennen, eventueel stiften of stickers.

Uitvoering:

  1. Introductie: Begin met het kort herhalen van de begrippen ‘zelfpraat’ en de ‘gedachten-gevoelens-gedrag’ cyclus. Leg uit dat we allemaal wel eens ‘rode’ of niet-helpende gedachten hebben, zeker in moeilijke situaties. Denk aan gedachten als “Ik kan dit niet” of “Ze vinden me vast stom”.
  2. Rode Gedachten Identificeren: Vraag de jongeren om op de rode kaartjes anoniem (of met naam, afhankelijk van de groep) een aantal ‘rode’ gedachten op te schrijven die ze zelf wel eens hebben, of die jongeren in het algemeen kunnen hebben in uitdagende situaties (bijvoorbeeld voor een toets, bij het ontmoeten van nieuwe mensen, na een fout). Ze kunnen verzonnen of echte voorbeelden gebruiken.
  3. Gedachten Verzamelen en Delen: Verzamel de rode kaartjes in een kom of doos. Schud ze. Laat de jongeren (of jijzelf) om de beurt een rood kaartje pakken. Lees de gedachte hardop voor.
  4. De Uitdaging (Groene Gedachten Creëren): Nu is de uitdaging: hoe kunnen we deze ‘rode’ gedachte omzetten naar een ‘groene’ of helpende gedachte? Moedig de groep aan om samen na te denken over alternatieve, meer realistische of positieve manieren van denken over de situatie. Bijvoorbeeld, als de rode gedachte is “Ik ga falen voor deze toets”, kan een groene gedachte zijn: “Ik heb geoefend en mijn best gedaan. Zelfs als het niet perfect gaat, heb ik ervan geleerd.” of “Ik concentreer me op de vragen die ik wel weet.”
  5. Groene Gedachten Opschrijven: Schrijf de helpende, ‘groene’ gedachte op een groen kaartje dat overeenkomt met de rode gedachte. Je kunt de kaartjes aan elkaar nieten of met een elastiekje samenbinden.
  6. Nabespreking: Bespreek na afloop hoe het voelde om de rode gedachten te delen en om te zetten. Benadruk dat dit oefening vergt. Het doel is niet om negatieve gevoelens te negeren, maar om te leren hoe gedachten onze gevoelens beïnvloeden en hoe we actiever kunnen kiezen voor gedachten die ons helpen in plaats van tegenwerken. Dit bouwt veerkracht op.

Deze activiteit maakt het abstracte concept van zelfpraat tastbaar en stimuleert interactie binnen de groep.

Ervaring uit de Praktijk

Sarah, een jongere van 15, meldde zich aan voor het VRIENDEN-programma omdat ze zich vaak overweldigd voelde door sociale situaties en presentaties op school. Ze had veel last van negatieve zelfpraat. Voordat ze het programma volgde, dacht ze bij het vooruitzicht van een presentatie dingen als: “Ik ga dichtklappen,” “Iedereen zal me uitlachen,” of “Ik ben niet goed genoeg.” Deze ‘rode’ gedachten zorgden ervoor dat ze zich enorm angstig voelde (gevoelens), waardoor ze de presentatie bijna vermeed of, als ze wel ging, erg stil en nerveus was (gedrag).

Tijdens de sessies over “Innerlijke helpende gedachten” leerde Sarah over de ‘gedachten-gevoelens-gedrag’ cyclus. Ze begon haar rode gedachten te herkennen. Met behulp van de ‘gedachten-uitdagers’ en begeleiding van de professional, oefende ze met het omzetten van deze gedachten naar groene gedachten. De rode gedachte “Ik ga dichtklappen” werd omgezet naar: “Ik heb me voorbereid en ik kan rustig ademhalen als ik me nerveus voel”. “Iedereen zal me uitlachen” werd: “Mijn klasgenoten zijn waarschijnlijk meer bezig met hun eigen presentaties dan met mij, en het is oké om een fout te maken”. “Ik ben niet goed genoeg” veranderde in: “Ik doe mijn best, en dat is wat telt”.

Door deze helpende gedachten te oefenen, begon Sarah zich minder angstig en meer zelfverzekerd te voelen (gevoelens). Hoewel ze nog steeds wat zenuwen had, kon ze de laatste presentatie op school aanpakken (gedrag). Ze merkte dat haar nieuwe groene gedachten haar hielpen kalm te blijven en haar boodschap duidelijk over te brengen. Ze realiseerde zich dat ze, door haar manier van denken te veranderen, meer controle had over hoe ze zich voelde en hoe ze op uitdagingen reageerde.

Conclusie

Het onderdeel “Innerlijke helpende gedachten” is een krachtig element van het VRIENDEN-programma. Door jongeren te leren hun zelfpraat te herkennen, negatieve gedachten uit te dagen en positieve alternatieven te cultiveren, helpen we hen essentiële vaardigheden voor emotieregulatie te ontwikkelen en hun mentale welzijn te vergroten. Dit draagt direct bij aan het opbouwen van hun veerkracht en zelfvertrouwen bij het omgaan met de uitdagingen die op hun pad komen. Blijf positieve bekrachtiging geven en specifieke feedback aan de jongeren terwijl ze deze vaardigheden oefenen; dit is cruciaal voor hun succes en motivatie.

Door deze principes te integreren en creatieve oefeningen aan te bieden, stellen we jongeren in staat om hun innerlijke dialoog te transformeren van een bron van angst naar een bron van kracht.